De 28e editie van de reeks Nieuwe Zorg-bijeenkomsten, 29 juni jl., kende een bijzondere locatie. Temidden van koeien, tractoren en grote balen stro, spraken zorgverleners, bestuurders en beleidsmakers over innovatie en toegankelijkheid in de zorg.
Het past bij een stevig potje out of the box denken, een van de doelstellingen van de Nieuwe Zorg-bijeenkomsten, waarvan zondag 29 juni jl. de 28e editie plaatsvond. Dit keer geen doordeweeks symposium, maar een inspirerende sessie op zondagochtend. En niet in een zaaltje van een grauw vergadercentrum, maar in de gezellige koeienschuur van een boerderij aan het Gein, een riviertje vlakbij Abcoude. Terwijl de toehoorders plaatsnemen op de strobalen, horen ze even verderop de koeien loeien en de mussen tjilpen.
Het leidt de sprekers niet af, integendeel, want de vergezichten die ze presenteren vormen voer voor overdenking en discussie. De patiënt ontwaakt, dat is de opening van de presentatie van Anna van Poucke, voorzitter van KPMG Health. Patiënten raken beter geïnformeerd, zoeken op internet naar de beste diagnostiek en behandeling en communiceren online met hun behandelaars. Ze worden in hun proactieve houding geholpen door de razendsnelle opkomst van allerhande e-health technologie.
Zorgaanbieders houden dat tempo nauwelijks bij. Zij zoeken vooral naar manieren om zich staande te houden in een snel veranderend zorglandschap. Academische ziekenhuizen trekken zich terug op de diagnostiek en behandeling van slechts enkele aandoeningen, topklinische (STZ) ziekenhuizen maken deel uit van regionale netwerken en zoeken de samenwerking met scholen en gezondheidscentra en de basisziekenhuizen zijn op zoek naar hun bestaansrecht. Zij raken zorg kwijt aan STZ, academisch ziekenhuis én eerstelijn. ‘De ziekenhuizen zoals we die kenden, staan op het punt te verdwijnen,’ stelt Van Poucke.
My Tomorrows
Ondertussen zet de zorgtransitie zich door. Met een steeds belangrijker rol voor patiënt en burger, fysieke gebouwen die plaats maken voor integrale zorgketens en aanbod dat vervangen wordt door waarde. Er ligt wel een hobbel in deze transitie, waarschuwt Van Poucke. Want het kapitaal van de zorgaanbieders zit in de stenen van de ziekenhuizen. ‘We moeten echter niet meer denken vanuit stenen, maar vanuit de patiënt. Stop having a love affair with stones.’
Dat wordt nog een hele klus. Ook al omdat het volgens Van Poucke ontbreekt aan een fatsoenlijke transitieagenda. Zij roept daarom op om de Nederlandse Zorgautoriteit (NZA) om te bouwen tot een NSA, een Nationale Sanerings Autoriteit.
Sjaak Vink is oprichter en eigenaar van My Tomorrows, een online marktplaats voor nieuwe, nog niet geregistreerde medicijnen. Doel van de site, wereldwijd de enige in zijn soort, is om deze medicatie versneld op de markt te krijgen voor patiënten met zeldzame aandoeningen.
Uitgangspunt voor de online marktplaats vormt de compassionate use wetgeving. Die bestaat al twintig jaar in Nederland, maar is in de zorg nog nooit gebruikt. ‘De wet houdt in dat als de veiligheid en effectiviteit van een nog niet geregistreerd geneesmiddel is aangetoond, een patiënt een beroep kan doen op compassionate use. Wij helpen daarbij, door ervoor te zorgen dat deze medicatie beschikbaar komt.’
Het klinkt overtuigend, maar Vink kreeg veel kritiek op zijn initiatief, zeker in Nederland. Patiënten zouden als proefkonijnen worden gebruikt, omdat ze niet-geregistreerde medicatie krijgen voorgeschreven. ‘Dat is niet waar. Compassionate use draait om compassie voor de patiënt, dat is onze insteek. We werken niet met klinische studies, waarmee we de veiligheid en effectiviteit van een geneesmiddel toetsen. Wij bieden patiënten een laatste kans op behandeling.’
Beeldvorming
Jeroen Crasborn, senior adviseur Zorgstrategie Achmea divisie Zorg & Gezondheid, bespreekt de bevindingen van de Volksgezondheid Toekomstverkenningen (TVT) 2014. ‘Wat opvalt is dat burgers en patiënten een brede opvatting hebben over gezondheid. Kwaliteit van leven en goede sociale relaties horen daarbij, vinden ze. De partijen die beleid maken, zoals verzekeraars, onderzoekers en politici, houden er echter een veel smallere opvatting op na. Zij kijken alleen naar zorg en hebben geen oog voor de bredere werkelijkheid.’
Hoewel veel goed gaat in Nederland en we in alle internationale lijstjes over gezondheid hoog scoren, zijn er ook punten van zorg, vervolgt Crasborn. De zorgkosten zijn de afgelopen 10 jaar verdubbeld, en moeten drastisch worden teruggedrongen. Wat ook niet goed gaat, is het gebrek aan vertrouwen tussen artsen, patiënten en zorgverzekeraars. ‘Zorgverleners vinden bijvoorbeeld dat zorgverzekeraars alleen geïnteresseerd zijn in geld, winst en macht. We trekken ons deze beeldvorming aan en willen er iets aan doen. Vertrouwen vormt de basis van onze gezondheidszorg. Het is belangrijk dat we dat vertrouwen terugwinnen.’
Eilandencultuur
Hugo Hurts, directeur College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG) en dagvoorzitter van de Nieuwe Zorg-bijeenkomst, leidt het plenaire debat over innovatie en toegankelijkheid in de zorg. De aftrap van dat debat komt van een ondernemer uit het publiek. Hij constateert dat samenwerking tussen zorgpartijen ontbreekt. ‘Er heerst in Nederland een eilandencultuur. Dat belemmert het proces van zorginnovatie.’
Van Poucke is het daarmee eens. ‘We spreken elkaar te weinig. Het KPMG organiseerde dit voorjaar een bijeenkomst voor huisartsen en medisch specialisten. Hoewel ze al jaren naar elkaar verwijzen, hadden ze elkaar nog nooit ontmoet. Dat moeten we beter organiseren. Wat daarnaast kan helpen, is dat we beter kijken naar landen waar echte schaarste heerst. Zorgverleners in India en Zuid-Afrika bedenken veel innovatieve oplossingen voor problemen waar ze dagelijks tegenaan lopen. We kunnen daarvan leren.’
Van Poucke pleit voor kleine stapjes vooruit. Een revolutionair nieuw zorgstelsel is volgens haar niet de oplossing. Sjaak Vink is het daar niet mee eens. ‘Het zijn juist radicale vernieuwingen, zoals de Apple Health Kit of Google Fit, die zorgen voor verbeteringen in de zorg. Dat kan ten koste gaan van zorginstellingen en ziekenhuizen, maar dat moet dan maar. De instellingen zijn niet ons doel, patiënten zijn ons doel.’
D66-Tweede Kamerlid Pia Dijkstra constateert dat de zorgtransitie op gang komt. ‘De zorgverzekeraars doen wat de overheid van ze heeft gevraagd. Dat is goed nieuws, maar het roept ook veel weerstand op. Laten we de tijd nemen om die weerstand te bespreken en het vertrouwen te herstellen, zoals ook Jeroen Crasborn bepleit. We moeten met elkaar in gesprek blijven.’
Tekst: Michel van Dijk
Fotografie: Ed Kooreman
