Nederlanders doen massaal aan zelfdiagnose

Zes op de tien huisartsen zeggen meerdere keren per dag patiënten te zien of te spreken die zélf met een diagnose komen. Deze ‘educated patients’ hebben zich via medische platformen en fora een beeld gevormd van hun klachten. Nederlanders doen massaal aan zelf­diagnose. Een trend die naar verwachting stevig zal doorzetten. Welke rol is hierbij voor de apotheker weggelegd?

Veranderende zorgvraag
Meer mensen gaan eerst zelf op onderzoek uit als het gaat om klachten zoals blaasontsteking, Pfeiffer en de ziekte van Lyme. De rol van de arts verandert door de mogelijkheid tot zelfdiagnose en die rol verschuift van het zelf stellen van een eerste diagnose naar het beoordelen van een door de patiënt gestelde diagnose. In veel gevallen zijn de testresultaten reeds bekend, de handelingen (zoals bloedprikken) doet de arts niet meer per definitie zelf. De toegevoegde waarde van de arts is het leggen van verbanden vanuit kennis en ervaring, om de patiënt optimaal te helpen.

Kalman Petro, Vice President Actavis Benelux & Germany, over deze ontwikkeling: “Met de komst van de ‘educated patient’ ziet de zorgvraag er in Nederland inderdaad anders uit. Ook in de farmaceutische branche is deze verandering zichtbaar. Wij merken dat de patiënt steeds mondiger wordt en in toenemende mate zelf (online) informatie vergaart. Om in te spelen op deze ontwikkelingen, hebben wij begin dit jaar een geheel nieuwe zelftestlijn op de Nederlandse markt gebracht: Easy Home Test, een negental zelftesten. Met Easy Home Test kan de patiënt zichzelf testen om zijn gezondheidstoestand te bepalen, bijvoorbeeld gericht op blaasontsteking, Pfeiffer, Syfilis en de Borrelia bacterie die de ziekte van Lyme veroorzaakt. We adviseren uiteraard om de uitslag van de zelftest met de arts te bespreken, zodat er een eventueel behandelplan kan worden opgesteld.”

Adviesgerichte omgeving
“Op dit moment vindt het grootste gedeelte van de verkoop van zelftesten nog online plaats”, aldus Ferdinand ten Kate, Actavis OTC Business Manager.  “Naar verwachting zal online verkoop ook een grote rol blijven spelen in deze markt, gezien het feit dat het internet het belangrijkste oriëntatiepunt is voor de consument. Maar ook in de apotheken zijn er kansen en mogelijkheden voor de verkoop van zelftesten. Vooral in een adviesgerichte omgeving stellen consumenten vragen over hun gezondheidsklachten. In de apotheek kan niet alleen uitleg worden gegeven over de betrouwbaarheid en werkwijze van de test, maar is ook volop kennis en ervaring met de aandoeningen waarvoor een test aangeschaft kan worden aanwezig.”

Apotheker cruciaal
Vanuit het apotheek perspectief vult Actavis Retail Business Manager Jeroen Wolfrat aan: “Zelftesten bieden apotheken de mogelijkheid om de zorgfunctie van de apotheek naar de pa­tiënt – tegenwoordig vaak zorgconsument genoemd – nog beter te ondersteunen. Mensen willen zelf meer controle over hun gezondheid en kunnen met zelftesten diverse aan­doeningen zelf diagnosticeren. Het zoekgedrag op internet naar ziektebeelden en aandoeningen bewijst de zelfstandigheid van de huidige consument. Het vinden van zelftesten is één, het verkrijgen van een betrouwbaar product met een persoonlijk advies is twee. Daarin speelt de apotheek een cruciale rol. Een unieke kans voor de apotheek om onderscheidend vermogen in de zorg te creëren, zorgconsumenten aan zich te binden en daarmee de continuïteit van de apotheek te versterken.”

Adviesrol apothekers
Ad Hoevenaars is gevestigd apotheker, eigenaar van Kring-apotheek Boekel, een dorpsapotheek in het centrum van Boekel (Noord-Brabant). Hans Schuurman is gevestigd apotheker, eigenaar van Service Apotheek Sasburg, met een centrale ligging in Sneek. Beide apothekers vertellen over hun ervaring met zelfdiagnose en zelftesten.

Op het gebied van zelfzorg spreekt Ad Hoevenaars liever over ‘de consument’. “De tijden veranderen en de consument neemt steeds meer initiatief op het gebied van eigen gezondheid,” aldus Hoevenaars. “Dat ervaren we in onze apotheek bijvoorbeeld bij controledagen voor onder andere bloedglucose of cholesterolwaarden. Deze dagen worden druk bezocht. De betrokkenheid van de consument bij de eigen gezondheid zie je ook in de interesse in zelftesten. Ik zie dit als een kans voor de apotheek, het is immers de vraag van de consument. De apothekersassistenten vervullen een actieve rol in dit proces. Ik vind het belangrijk dat de assistenten voldoende kennis hebben van onze zelfzorg­middelen, die informatie verstrek ik tijdens werk­besprekingen en komt vervolgens ook in een ge­zamen­lijke digitale map te staan. Daardoor kunnen zij door middel van gecontroleerde uit­gifte heldere en eenduidige informatie verstrekken en advies geven aan de consument. Uiteraard geven wij aan dat, als er onzekerheid bestaat over de uitslag of gerichter advies over het ziektebeeld gewenst of noodzakelijk is, doorverwijzing naar de huis­arts raadzaam is.”

Hans Schuurman vertelt: “Mensen zoeken op internet naar symptomen en komen dan uit bij een bepaald ziektebeeld. Met die informatie stappen ze naar de huisarts. Natuurlijk kijk ik ook kritisch naar deze ontwikkelingen, het moet namelijk niet ten koste gaan van de kwaliteit van zorg. Om concretere gesprekken met de huisarts te voeren kunnen zelftesten een toegevoegde waarde hebben. Het is een ontwikkeling die je niet tegen houdt. Zelftesten zijn voor de patiënt een verrijking, op die manier kunnen er zaken worden uitgesloten. Wij, als apothekers, kunnen de ondersteunde rol in dit proces oppakken. De apotheek is bij uitstek een prima kanaal om de zelftesten aan te bieden. Je creëert een vangnet voor de patiënt. Vervolgens komen patiënten weer terug bij de apotheek, om bijvoorbeeld de uitslag van de test te bespreken. Je kunt er een vervolg aan geven. Via internet weet je niet wat de patiënt met de informatie doet en of ze de test correct gebruiken. Ik organiseer binnenkort een bespreking voor mijn assistenten waarin we de testen even doorlopen. Meer binding met het product zorgt immers voor een actievere adviesrol richting de patiënt. Als de patiënt vragen heeft, kunnen de assistenten deze zo juist én volledig mogelijk beantwoorden. Dat is de kracht van de apotheek.”  ❦
Aanscherping wetgeving thuistest
De wetgeving die van toepassing is op thuistesten (IVDD 98/79/EC) wordt binnenkort aangescherpt en is er op gericht om de veiligheid van de gebruiker te vergroten. In de huidige regelgeving zijn de verantwoordelijkheden voor importeurs en distributeurs beperkt. Men werkt bijvoorbeeld niet volgens een kwaliteitssysteem en/of voldoet niet aan de eisen die gesteld worden aan thuistesten (In Vitro Diagnostica). Bij de beoordeling van een thuistest zal stringenter gekeken worden naar het design van het product, de leesbaarheid en begrijpelijkheid van de gebruiksaanwijzing, betrouwbaarheid (specificiteit en sensitiviteit) en de uitslag van de lekenstudie.

Voor private label testen, producten van een andere fabrikant die men op de markt brengt onder eigen merknaam, betekent dit dat de distributeur ook moet gaan voldoen aan de eisen die gesteld worden aan fabrikanten. De thuistesten zonder goedgekeurde bijsluiters of bijsluiters die niet in de officiële landstaal vertaald zijn, mogen dan niet meer verkocht worden.

Als aanvulling vertelt Marlou Berbers van Imhotep Medical Products B.V. (Europese producent van thuistesten): “Vanuit kwaliteitsoogpunt heeft Easy Home Test er vanaf de oprichting voor gezorgd dat alle testen conform de wetgeving zijn om de veiligheid en betrouwbaarheid voor de eindgebruiker te waarborgen. De zelftesten van Easy Home Test voldoen al aan de voorgenomen nieuwe regelgeving. Waar mogelijk veel distributeurs/importeurs grote inspanningen zullen moeten leveren om aan de nieuwe wetgeving te kunnen voldoen, is Easy Home Test hier al helemaal klaar voor.”
• Ruim 63% van de respondenten heeft eerder van een zelftest gehoord, waarvan ruim 83% een zelftest voor thuisgebruik
• 28% heeft overwogen om een zelftest te doen,
waarvan ruim 73% een zelftest voor thuisgebruik
• Bijna 16% heeft ooit een zelftest gedaan
Bron: Onderzoek Universiteit van Maastricht (2007)

Zelftesters hebben gemiddeld 22 euro over voor een zelftest
Bron: Rapport Diagnostische zelftests op lichaamsmateriaal, april 2007

De voordelen van zelftesten
• Snel en gemakkelijk
• Zelf te bepalen waar en wanneer
• Volledig anoniem
• Direct en eenvoudig uitsluitsel
• Concreet gesprek met huisarts

Meer informatie over Easy Home Test?
Bel 0800-022 70 50 (gratis)
of mail naar customerservice@actavis.nl