Het aantal openbare apotheken daalt binnen vijf jaar tot 500. Dat zijn dan wel superapotheken met minimaal 30.000 patiënten. Daarnaast komen er afhaalposten voor geneesmiddelen, zonder wachttijden. Loek Winter, radioloog en zorgondernemer, over de toekomst van de farmacie.
Hij staat op het punt een aantal apotheken over te nemen. Maar hoe de deal er precies uitziet en om welke apotheken het gaat, dat wil hij nog niet kwijt. “De zaak is nog niet helemaal rond. De mensen die in die apotheken werken weten nog niets van de overname. Dus houd ik mijn mond nog even. En als ik het vertel krijg ik direct allemaal telefoontjes van lui die het niet met me eens zijn. En misschien wel met tomaten gaan gooien. Daar zit ik helemaal niet op te wachten.” Het tekent Loek Winter. De man die een ziekenhuis in financiële nood kocht en weer rendabel wist te maken. De man met ideeën die de zorg doet opschrikken. De man die ook een visie heeft op de toekomst van de farmacie. Een interview met Loek Winter is altijd goed voor controversiële uitspraken. Dat weet Winter zelf maar al te goed. Het lijkt alsof hij graag provoceert. Maar in tegenstelling tot een nar die alleen van een afstandje roept en uiteindelijk door niemand meer serieus wordt genomen maakt Winter van veel van zijn ideeën ook werkelijkheid.
Medische supermarkt
De visie van Winter op de toekomst van de zorg en de farmacie is helder: schaalgrootte en ketenintegratie. Een wereld waarin zorgverleners nauw met elkaar samenwerken, patiëntenstromen inzichtelijk en goed te sturen zijn en waar er geen verspilling van zorg en producten meer optreedt. Alleen dan is de zorg nog een beetje te redden, zo lijkt zijn motto te zijn. Winter is een groot voorstander van de medische supermarkt. Een medical mall waarin de klassieke ziekenhuiszorg, wordt gecombineerd met de zorg in kleine gespecialiseerde ‘focusklinieken’, die goed zijn in één type behandeling. In dit ziekenhuis-nieuwe-stijl wordt de patiënt snel, vakkundig en goedkoper geholpen. In zijn inaugurele rede tot hoogleraar zorgondernemer bij Nijenrode geeft Winter hoog op over Mediq. Winter in 2011: “De aandacht van Mediq verschuift steeds meer van logistiek dienstverlener naar gespecialiseerd zorgverlener. Er werken verpleegkundigen met specifieke productkennis, die advies en instructies geven. Ziekenhuizen, medical malls en gespecialiseerde klinieken kunnen verschil maken door samen te werken met dit soort gespecialiseerde bedrijven. De opnameduur wordt verkort en patiënt hoeft niet onnodig naar de kliniek. Resultaat? Betere en goedkopere zorg.” Als het om de farmacie gaat is Winter niet bijster geïnteresseerd in apotheken. Dat zijn in zijn ogen bakstenen. Als een apotheek onderdeel is van een groot samenwerkingsverband van huisartsen en andere zorgverleners, dan heeft het wel zijn aandacht. Maar van de farmacie zelf, daar moet hij weinig van hebben.
U noemt Mediq als voorbeeld hoe het ook kan.
“Die verwijzing naar Mediq heb ik dan wel gedaan, maar ook een ketenapotheek gaat het met alleen kleinschalige apotheken niet redden. De zorg is alleen met opschalen en ketenoptimalisatie geholpen. Dat model pas ik nu ook toe in de ziekenhuizen van mijn onderneming. Zo zal de ziekenhuisapotheker straks hetzelfde doen als nu gedaan wordt door de openbare apotheek in de stad of in de regio. Maar de ziekenhuisapotheek werkt dan voor hele grote groepen patiënten in de eerste en in de tweede lijn. Optimaliseren van de tweede en eerste lijn is noodzakelijk en er ligt een enorme kans, zeker nu de opnameduur afneemt en er steeds meer dure producten worden overgeheveld. Maar zover is het nog niet. De ziekenhuisapotheek moet eerst meer volgens standaarden en richtlijnen gaan werken. Nu doen die ziekenhuisapothekers vaak maar wat. De omslag naar werken volgens vaste afspraken, dat hebben de openbare apothekers wel weer goed gedaan.”
Hoe ziet de farmacie er in de toekomst uit?
“De openbare apotheek en de poliklinische apotheek zullen volgens mijn visie steeds meer integreren. Op dit moment zit er nog te veel lucht tussen die twee soorten apotheek. Eerst moeten we patiënten ‘ontdubbelen’ uit de bestanden. Maar dat is een kwestie van de juiste ICT gebruiken. Vervolgens zal het merendeel van het huidige aantal apotheken verdwijnen of worden omgebouwd tot een drogisterij. Doosjes met geneesmiddelen afleveren, dat kan de drogist toch net zo goed? Daarnaast komen er steeds meer afhaalposten voor geneesmiddelen. Patiënten bestellen via internet en trekken het geneesmiddel wel ergens uit de muur. Net als bij de snackbar Febo, waar je dan straks in plaats van gehakballen een medicijndoosje kan ophalen. Afhaalcentra zijn er nu ook al. Op Schiphol heb je kluisjes waar je producten met een persoonlijke code ophaalt op het moment dat het jou schikt. Zoiets gaat ook bij afhaalposten voor geneesmiddelen gebeuren.”
Wat betekent dat voor de openbare apotheker?
“De openbare apotheker zoals die nu is georganiseerd heeft geen meerwaarde. Het zijn doosjesschuivers en die doosjes kan ik dus ook bij de drogist krijgen. Ik doe regelmatig boodschappen, samen met mijn vrouw. Maar dan heb ik aan twee winkels een grote hekel: aan de bloemisterij en aan de apotheek. Bij beide weet je als klant niet wat je krijgt en waarom je altijd zo lang moet wachten. Daar kom ik dan ook niet graag. Benzine tanken, dat doe ik wel weer graag. In twee minuten ben ik klaar, is mijn tank vol en weet ik precies wat ik hebt gekocht. Bij de bloemisterij en in de apotheek weet je dat nooit. Kortom, de wachttijden zijn enorm en de meerwaarde van apotheek is niet zichtbaar.”
Wel eens van medicatiebewaking gehoord?
“Wel over gehoord, maar nooit gezien. Medicatiebewaking is nu een holle frase. De apotheker is onzichtbaar als geneesmiddelbewaker. Als hij al iets doet rond medicatiebewaking of begeleiden van patiënten, dan weet niemand dat. Ik geloof er ook niet in, de apotheker als medicatiebewaker. Want ik zie het ze niet doen. Ook niet als ik zelf in de apotheek kom. En waarom zou ik als patiënt voor medicatiebegeleiding betalen als ik niet weet wat het is, wat het kost en wat het me oplevert? Begrijp me goed, apothekers zullen vast druk zijn met allerlei zaken en ik zeg niet dat apothekers lui zijn, maar hun meerwaarde is in mijn ogen niet aangetoond. De openbare apotheek in de huidige vorm zal het dan ook niet redden.”
Zullen zorgverzekeraars blij mee zijn: geen medicatiebegeleiding.
“De zorgverzekeraars zullen juist heel blij zijn. De zorg wordt door schaalvergroting goedkoper en ook nog eens beter. Dat willen zij ook.”
Wat moeten apothekers doen?
“Apotheken hebben maar een kans om te overleven: ombouwen van stadsapotheek tot mega-apotheek. In plaats van 10.000 meer dan 30.000 patiënten bedienen. Mijn advies aan de huidige generatie apothekers: laat direct alles vallen. Ga meteen aan de slag met het bouwen van die mega-apotheek. Alleen dan heb je iets te betekenen in je regio. En reduceer de wachttijden tot nul. Misschien is er dan nog toekomst voor je.”
Wie financiert een dergelijke mega-apotheek?
“Apothekers die in de polderregio zo iets willen opzetten, die kunnen me altijd bellen.” Toch vindt Winter de farmacie interessant. Als het maar op grote schaal gebeurt. Zo is hij bezig om geneesmiddelen bij onder andere chemotherapie zelf te bereiden. “Grootschalig en daardoor zonder spillage. De kosten van deze geneesmiddelen en de farmaceutische zorg aan deze patiënten zullen daardoor lager liggen. De Inspectie voor de Gezondheidszorg heeft ons initiatief al goedgekeurd. We leveren de chemomiddelen al voor onze eigen ziekenhuizen, maar gaan dat ook voor andere ziekenhuizen doen. De ziekenhuizen lopen op dit vlak erg achter vergeleken met openbare apotheken waar de bereidingen al door gespecialiseerde bedrijven worden gedaan. Het gaat om alle cytostatica en andere vaak dure geneesmiddelen. Een enorme markt waar wij een enorme doelmatigheidsslag verwachten te maken. De verzekeraars zijn ook erg geïnteresseerd in ons plan.”
En als uw visie nu eens niet klopt?
“Dat kan natuurlijk. Als ik heb niet bij het rechte eind heb, dan heb ik de verkeerde investering gedaan. Dat is alles.”
Loek Winter
Winter is van huis uit radioloog. Hij is een van de eerste en zeker een van de bekendste zorgondernemes. In 1995 startte hij met het Diagnostisch Centrum Amsterdam. Niet alleen omdat hij daar geld in zag, nog meer deed hij het uit het gebrek aan klantgerichtheid in de zorg. Sinds 2003 hanteert hij dit model bij de uitbouw van zijn organisatie. In 2008 investeerde de MC Groep van Winter in een reddingsplan voor de IJsselmeerziekenhuizen. Nu heeft Winter de ziekenhuizen MC Zuiderzee in Lelystad, MC Emmeloord en MC Dronten in bezit. Het moet voor 1 april duidelijk worden of hij het LangeLand Ziekenhuis in Zoetermeer overneemt. Vanaf 2011 is Loek Winter hoogleraar healthcare entrepreneurship aan de Nyenrode Business Universiteit.
Tekst: Niels van Haarlem
Fotografie: Frank Groeliken
