De helft minder valincidenten als heupfracturen en opname in het ziekenhuis als apothekers de medicatie van oudere patiënten eens goed onder de loep nemen? Dat was de uitdaging voor 100 apothekers van Kring in samenwerking met zorgverzekeraar Achmea en SIR Instituut. De resultaten worden na de zomer verwacht.
Achmea is met bijna 5,5 miljoen verzekerden marktleider in zorgverzekeringen in Nederland. De verzekeraar ondersteunt diverse zorgprojecten in de eerste en tweede lijn. Bekend is onder meer de Medicatiecheck die al in 2010 van start ging. Een ander project is Valpreventie. Samen met Kring Apotheken, en met inhoudelijke ondersteuning van SIR Institute for Pharmacy Practice and Policy, is het project nu al een tijdje bezig.
Een paar getallen om het belang van valpreventie voor apotheker, zorgverzekeraar en patiënt te onderstrepen. Elk jaar vallen ongeveer 800.000 mensen van 65 jaar en ouder, bezoeken 89.000 zelfstandig wonende ouderen de spoedeisende hulp van een ziekenhuis als gevolg van een val en ontstaan er 15.000 heupfracturen. Een kwart van de ouderen met een heupfractuur overlijdt na een jaar. Na een val zijn ouderen ook nog eens extra angstig om te vallen. En die angst leidt weer tot een nieuwe val, een sociaal isolement, verminderde activiteit en uiteindelijk verminderde kwaliteit van leven. Patiënten met een verhoogd valrisico slikken vaak geneesmiddelen die aangrijpen op het centraal zenuwstelsel of op het cardiovasculair systeem. Denk aan langwerkende benzodiazepinen, antidepressiva, morfinomimetica, antipsychotica en neuroleptica, anti-epileptica en vertigomiddelen. Onder de tweede groep vallen onder meer antiarrhythmica, nitraten, diuretica, en RAAS-remmers, bètablokkers en calciumantagonisten. Maar ook dipyridamol en nicotinezuur kunnen tot problemen leiden. Uit een eerste onderzoek van SIR Institute for Pharmacy Practice and Policy bleek dat het aantal valincidenten bij ouderen met de helft kan afnemen door geneesmiddelen die de kans op vallen vergroten eens goed onder de loep te nemen. Tijdens deze pilot zijn 59 wijzigingen in medicatie voorgesteld. 29 daarvan zijn ook doorgevoerd: 14 wijzigingen voor geneesmiddelen voor hart- en vaatziekten en 15 wijzigingen voor middelen die aangrijpen op het centraal zenuwstelsel. Met dank aan de apotheker. Overigens moet het valrisico wel goed worden afgewogen tegen de voordelen van de medicatie, zoals een verlaagd risico op cardiovasculaire complicaties op lange termijn.
Mooie kans
Een mooie kans voor een zorgverzekeraar. De belangen voor Achmea zijn dan ook duidelijk. Achmea wil dat de kwaliteit van leven van verzekerden verbetert. Dat betekent het terugdringen van het aantal valincidenten en er voor zorgen dat ouderen minder angstig zijn om te vallen Maar ook dat de kosten voor polikliniekbezoek en ziekenhuisopnames door het project gaan dalen. Winst valt er dus zeker te behalen. Voor Achmea gaf de deelname van SIR de doorslag om te investeren in dit project. Deze eerste resultaten van het pilotonderzoek gaven aanleiding om het project op te schalen. Daarvoor is Achmea in zee gegaan met Kring-apotheken. Het project loopt sinds 2011 bij ongeveer honderd Kring-apothekers, verspreid over het land. Deelnemende apothekers selecteren patiënten ouder dan 64 jaar. Deze patiënten moeten vijf of meer geneesmiddelen gebruiken waaronder tenminste twee ‘valgevaarlijke’ geneesmiddelen. En ze moeten in dat jaar ook nog eens minimaal één keer zijn gevallen.
Een van de deelnemende apothekers is Hanneke Treep, eigenaar van twee apotheken in Apeldoorn en franchisenemer van Kring. “Vanaf de start van het project was ik enthousiast. Dat begon al met de introductiecursus van SIR onder leiding van hoogleraar Marcel Bouvy. Het liefst zou ik hele dagen gerichte medicatiechecks bij patiënten doen. Dit project levert mij kennisverdieping op, een andere kijk op geneesmiddelen en professionele samenwerking met huisartsen. En misschien wel het belangrijkste: patiënten die zich veiliger gaan voelen. Daar ik onder meer in een gezondheidscentrum zit, doet ook de ergotherapeut mee. Die kijkt met de patiënt naar het dagelijkse doen en laten.”
Treep heeft de medicatie bij een aantal patiënten aangepast. “Thiazidediureticaals als hydrochloorthiazide zijn vaak te hoog gedoseerd. 12,5 mg in plaats van 25 mg volstaat. Bij dipyridamol was ik me niet bewust van het valrisico.” Patiënten zijn blij met het project, zo meent Treep. “Men stelt de gerichte aandacht op prijs, ze hebben het gevoel dat ze meewerken aan het verbeteren van de kwaliteit van leven van andere patiënten. Ik leg de patiënten ook een beetje in de watten. Zo hebben de deelnemers aan het project met Kerst een aardigheidje van mij gekregen. Ik heb het oude denken dan ook achter me gelaten en ben positief over de toekomst van de apotheker.”
Projectmatig werken
Medicatiebegeleiding kost tijd. Ook in dit project. Per apotheek doen gemiddeld twintig patiënten mee. Van de eerste oproep van de patiënt tot de analyse van de ‘valkalender’ steekt de apotheker er zo’n vijftig uur per apotheek in. Tel daarbij op de investering in training en het is een stevige belasting voor de apotheker. Als tegemoetkoming krijgen de deelnemende apothekers voor elke patiënt voor wie zij een medicatiebeoordeling uitvoeren, een vergoeding van Achmea. Apotheker Treep is tevreden over de vergoeding die ze voor dit project krijgt. “Deelnemen aan het project betekent veel uren besteden aan administratie. Dat begint al met de inclusie van patiënten. Het is belangrijk om assistenten te betrekken bij de uitvoering van dit project. Zij kunnen veel taken van je overnemen. Je moet en kan het niet alleen doen als apotheker. De administratieve last is fors, zeker in het begin. Zaak is dan ook om projectmatig te werken.”
Dat projectmatige werken, daar hebben apothekers moeite mee, stelt Roland Eising, manager zorginkoop Farmacie van Achmea. “Apothekers beginnen enthousiast, leveren data aan, maar daarna komt de klad er een beetje in, zo lijkt het. Ik snap dat apothekers het druk hebben. Daarom willen we graag met apotheken in gesprek om te kijken hoe we hen kunnen ondersteunen bij het leveren van gegevens.”
Hoe verder?
Inmiddels loopt het project twee jaar. Tot nu toe kregen 5497 patiënten van 65 jaar en ouder een vragenlijst. 29% gaf aan dat zij in het afgelopen jaar ook waren gevallen. Of de medicatiebeoordelingen daadwerkelijk het aantal valincidenten terugdringen, wordt naar verwachting pas in de zomer van 2013 duidelijk.
Hoe gaat het nu verder als het project is gestopt? Hanneke Treep erkent dat ze dan de extra aandacht die ze besteedt aan de ‘valpatiënten’ niet meer kan geven. “Ik hoop die patiënten op te vangen met de reguliere medicatiebewaking.” Roland Eising is ook reëel: “De kans is niet zo groot dat we specifiek met dit project verder gaan. Wel willen we opgedane ervaringen meenemen in onze visie op de toekomst van de farmacie en de rol van de apotheker. Belangrijk daarbij is dat we samen willen werken met apothekers die in staat zijn echt volgens clinical rules te werken.”
Valpreventie en Achmea
Wat is het? Valpreventie is een project van zorgverzekeraar Achmea waarbij ongeveer 100 apothekers, aangesloten bij Kring Apotheken, de medicatiebegeleiding op zich nemen. Specifiek gericht op de preventie van vallen bij ouderen.
Wat is het doel? Medicatiereview in samenwerking met patiënt en de huisarts moet leiden tot daling van de valfrequentie en het voorkomen van (nieuwe) valincidenten bij oudere gebruikers van ‘valrisico-verhogende’ geneesmiddelen
Hoeveel kost het? Achmea financiert het project vanaf de start in 2011. De zorgverzekeraar heeft ruim €225.000,- geïnverteerd in de training van 120 Kring-apotheken, onderzoekskosten en kosten voor de projectondersteuning. Daarnaast ontvangen de deelnemende apotheken per deelnemende patiënt een substantiële bijdrage.
Wat levert het de apotheker op? Inzicht in het medicatiegebruik van oudere patiënten. De 100 deelnemende apothekers van Kring krijgen van Achmea een ‘substantiële bijdrage’.
Wat levert het de zorgverzekeraar op?
Terugdringen van het aantal valincidenten, patiënten die minder angstig zijn om te vallen. En uiteindelijk lagere zorgkosten door verminderd bezoek aan polikliniek en minder ziekenhuisopnames.
Wat levert het de patiënt op? Inzicht in het eigen medicatiegebruik en begeleiding bij valpreventie. Daarnaast leveren ze een bijdrage aan het verbeteren van de kwaliteit van zorg in het algemeen.
Hoe gaat het verder? Achmea wacht de uitkomsten van dit onderzoek af. Die worden na de zomer bekend. De ervaringen uit dit onderzoek worden meegenomen in de visie van Achmea over de rol en de financiering van de apotheek.
Apothekers en zorgverzekeraars steggelen al jaren met elkaar. Over de centen en over de kwaliteit van zorg. FarmaMagazine levert een bijdrage aan die discussie door in iedere editie zorgprojecten in de apotheek te belichten die financieel worden ondersteund door zorgverzekeraars. Projecten die wél werken en laten zien dat apothekers en zorgverzekeraars elkaar kunnen begrijpen. In de derde aflevering: Achmea en Valpreventie met Kring-apotheken.
Tekst Niels van Haarlem
