Antibiotica moet alleen worden voorgeschreven als dat echt
noodzakelijk is. En dan het liefst alleen voor de bacterie die de infectie
veroorzaakt. Zorgprofessionals weten dat en proberen zich daar veelal aan te
houden. Echter: het gewenste antibioticum is niet altijd op voorraad. Patiënten
krijgen dan een ander antibioticum, dat soms tegen meer soorten bacteriën werkt
dan nodig is.
Dit blijkt uit onderzoek van het RIVM. Daarin is
gekeken of er belemmeringen zijn voor goed gebruik van antibiotica in de
eerstelijnszorg. Het onderzoek is gericht op drie groepen van
veelvoorkomende infectieziekten in de eerstelijnszorg: urineweginfecties,
luchtweginfecties en huidinfecties
Gepaste terughoudendheid
De problematiek rondom antimicrobiële resistentie staat al jaren wereldwijd
hoog op de agenda. De verspreiding van resistentie micro-organismen heeft
aanzienlijke medische, sociale en economische consequenties. Uit onderzoek
blijkt dat Nederlandse huisartsen terughoudend zijn in het voorschrijven van
antibiotica. Door terughoudend gebruik van antibiotica en door het juiste
antibioticum bij een infectie toe te passen, kan de resistentievorming worden
beperkt. Dat gebeurt ook in de eerste lijn. Maar het kan nog beter. Regelmatig
wordt antibiotica voorgeschreven terwijl daar volgens de richtlijnen geen
indicatie voor is, zo blijkt uit onderzoek.
Diagnostische tests
Het algemene beeld is dat diagnostische tests belangrijk zijn om
antibiotica rationeel te kunnen gebruiken. Om de juiste antibiotica te kunnen
voorschrijven, is het belangrijk om te testen of een infectie wordt veroorzaakt
door een bacterie of virus. Antibiotica werken namelijk niet als de infectie
wordt veroorzaakt door een virus. In de behandelrichtlijnen is er ook voldoende
aandacht voor diagnostiek en zorgverleners maken er passend gebruik van.
Echter: als een patiënt ernstig ziek is, kan er niet altijd op de testuitslag
worden gewacht en schrijven artsen gelijk een antibioticum voor. De tijd die
nodig is voor een test, kan dus ook een belemmering vormen voor goed gebruik
van antibiotica.
Beperkte
beschikbaarheid
Een andere belemmering is de beperkte of wisselende beschikbaarheid van
antibiotica. Dit heeft als gevolg dat er soms een ander minder geschikt
antibioticum voorgeschreven moet worden. Er zijn sinds 2017 allerlei
maatregelen op nationaal niveau om de (gevolgen van) tekorten te beperken, ook
van antibiotica.
Tegengaan van
antibioticaresistentie
Er is nog geen klinische bewijsvoering voor de werkzaamheid van alternatieve
producten (zoals cranberry-capsules tegen urineweginfecties) in de behandeling van
bacteriële infecties. Deze kunnen dus ook niet worden ingezet om antibioticaresistentie
verder tegen te gaan. De kansen in de strijd ten resistentie lijken vooral te
zijn gelegen in onderzoek naar nieuwe diagnostische tests, het slimmer inzetten
van bestaande antibiotica en de ontwikkeling van geneesmiddelen met een ander
type werking dan antibiotica.
Daarnaast is het belangrijk voor eerstelijns-zorgverleners om regionaal/lokaal het gebruik van antibiotica te monitoren en, op basis van spiegelinformatie over landelijk en regionale gebruik, het gesprek met elkaar aan te gaan.
