Samenwerking, maar dan in veelvoud. Dat is nodig om een gezondheidscentrum te kunnen beginnen. Uiteraard tussen de zorgverleners, maar ook samenwerking met de gemeente, de financiers of beleggers, de bewoners van de wijk of het dorp. Met één juridische en economische entiteit, liefst verankerd in de lokale gemeenschap.
Het zijn vaak langdurige processen voordat een gezondheidscentrum de deuren kan openen. Voor het in januari jl. geopende Gezondheidscentrum Berghem startten de eerste gesprekken in 2007. De tandartsen wilden een nieuwe praktijk bouwen, de gemeente stimuleerde daarop ook de huisartsen een nieuwe locatie te zoeken waar samenwerking met andere zorgverleners mogelijk zou zijn, en het van de gemeente gehuurde gebouw van de fysiotherapeuten zou een nieuwe centrumbestemming moeten krijgen. “Ga er maar aan staan,” blikken John Verheijen van Straefin Consultancy en Jeroen Verkerk van Verkerk Zorgwerk terug. “De zorgverleners zijn weliswaar zelfstandigen, maar ze worden gedwongen in de rol van ondernemer te opereren. Van huis uit ligt dat de apotheker meestal nog wel, de andere beroepsgroepen willen toch vooral met het verlenen van zorg bezig zijn.”
Betrouwbare regisseurs
“Bovendien,” vervolgen John Verheijen en Jeroen Verkerk, “hoe laat je zorgverleners communiceren met buitenstaanders? De financiers staan traditioneel op grote afstand, met de gemeente is het contact minimaal. In de begeleiding van het ingewikkelde ontstaan van een gezondheidscentrum heb je op de juiste momenten de juiste disciplines van buiten nodig.” Er zijn kortom betrouwbare regisseurs nodig, die een specifiekere expertise in huis hebben dan de eigen accountants. Jeroen Verkerk, die als zelfstandige ruim 50 gezondheidscentra hielp ontwikkelen, leidde het groepsproces en vertegenwoordigde de zorgverleners in hun contacten naar buiten. “Als het besef eenmaal is gegroeid dat de partijen de stap naar samenwerking willen zetten, moet je het verschil in werelden waaruit men traditioneel denkt, kunnen overbruggen. Je moet belangen kunnen afwegen, mensen op één lijn kunnen brengen. De huisarts die net zijn praktijk is begonnen, kijkt er heel anders tegenaan dan de collega waarvan het einde van de carrière al is genaderd. Je hebt geduld nodig, inhoudelijke kennis van de zorgverlening en de ontwikkelingen binnen de beroepsgroepen. Het start met individuele gesprekken met alle betrokkenen, waarin je alle wensen grondig inventariseert. Daarna volgt een blauwdruk voor een nieuw gezondheidscentrum waarin je aangeeft welke belangen afgewogen moeten worden.”
Het begint met structuur
John Verheijen komt uit de financiële dienstverlening, maar heeft ook affiniteit met de zorg. Hij heeft het ontstaan van het Gezondheidscentrum Leonardus in de voormalige kerk en rijksmonument in Helmond en het Gezondheidscentrum Leidschenhoof in Leidschenveen (stadsdeel van Den Haag) begeleid. “Je begint met de structuur. Dat werd in dit geval een combinatie van een besloten vennootschap met rechtspersoonlijkheid die zich actief met de onderneming bemoeit, en een commanditaire vennootschap waarin de vennoten de aandelen beheren. Dus één juridische en economische entiteit. Dat voorkomt dat een gebouw met appartementsrechten ontstaat, waarin iedereen zijn eigen afgebakende eigendom heeft waardoor het welbegrepen eigen belang voorgaat aan het collectieve belang. Als je in de zorg wilt gaan samenwerken, is de bereidheid om het collectief voorop te stellen toch de eerste stap? Het is een keuze voor samen werken, niet voor samen wonen. In de tweede plaats is het besef nodig dat een kasstroom alleen ontstaat als er huurinkomsten zijn die boven het niveau van de rente en de aflossing van de lening liggen en daarmee het gebouw als geïntegreerd gezondheidscentrum in stand kan houden.”
Baat bij een nieuw centrum
Berghem, onderdeel van de gemeente Oss, heeft een nieuw winkel- en dorpscentrum nodig op de plaats waar de huisartsen, tandartsen en fysiotherapeuten hun praktijken hadden. De gemeente was dus zeer gebaat bij een nieuw gezondheidscentrum, waarvoor de oude school aan het dorpsplein een optie was. Al snel meldde de plaatselijke, zelfstandige apotheker en de fysiotherapeuten zich als partner in de transitie naar alle zorg onder één dak in Berghem.
Het spel van loven en bieden kon beginnen. Daarbij vergat de gemeente dat ze met meerdere partijen tot overeenkomst moest komen: de eigenaren die hun praktijkpanden in het nieuw te bouwen winkelcentrum tegen een goede waarde wilden verkopen en het nieuwe samenwerkingsverband dat de oude school op het oog had. De belangen lagen niet altijd gelijk. Gezien de staat van het gebouw en de totale renovatie die nodig zou zijn, moest de verkoopprijs beperkt zijn. Uiteindelijk is de prijsvorming in redelijkheid en billijkheid tot stand gekomen en is iedereen daarover eigenlijk tevreden.
Duidelijkheid en perspectief creëren
Van het beeldbepalende schoolgebouw in de dorpskern is alleen de voorgevel blijven staan. In de stichtingsbegroting is uitgegaan van een investering van vier miljoen euro voor een gebouw met drie verdiepingen en een vloeroppervlak van 2.100 vierkante meter. “Voor je op zoek kunt gaan naar financiering moet je bij een project in de zorg duidelijkheid creëren over de BTW in de bouwplannen. Je zult voorts langdurige huurcontracten moeten kunnen overleggen, bij voorkeur van 20 jaar, en je moet een gezonde huurwaarde kunnen creëren die het project exploitabel maakt. Dan is het perspectief nog van belang. Berghem is een groeikern die van 8.500 naar 10.000 inwoners wil opstomen. In het gezondheidscentrum is rekening gehouden met deze groei en met de gemeente is afgesproken dat andere zorgverleners zich niet buiten het centrum kunnen vestigen. Dat levert op de lange termijn een gezondheidscentrum op dat in de maatschappij is verankerd; er komen geen concurrenten bij.”
Financiering met nieuwe vormen?
De financiering komt rond zonder persoonlijke aansprakelijkheid van de zorgverleners in een speciaal voor dit doel gecreëerde juridische constructie. John Verheijen wil hierover graag het volgende kwijt. “Banken zijn eigenlijk niet goed in staat om de financiering van dit soort centra te onderscheiden van het commercieel vastgoed. Er valt daarom veel te zeggen voor een samenwerking met een institutionele belegger. Maar ik wil nog iets anders opperen. Stel dat je, met toestemming van de Autoriteit Financiële Markten (AFM), lokaal 4.000 aandelen van € 1.000 zou kunnen uitgeven en de lokale bevolking ervoor kunt interesseren. Het is een kleinschalige vorm van financieren die een grote lokale verbondenheid creëert. Ik geloof erin dat je voor dit soort projecten naar kleinere participaties in de gemeenschap kunt zoeken. Dat is een nieuwe vorm van participatie in de zorg, die volgens mij toekomst heeft en bovendien aan het idee van de ‘participatiemaatschappij’ concreet vorm geeft.”
Beheer van de aandelen
Uiteraard zijn financiers geïnteresseerd in de verdeling van de aandelen. Voor Gezondheidscentrum Berghem is afgesproken dat de zorgverleners de aandeelhouders zijn, tenzij extra aandelen worden uitgegeven. Alleen zorgverleners komen in aanmerking voor een huurovereenkomst. Huurders die als privé persoon participeren in het eigendom, bezitten een A-aandeel. Mocht een zorgverlener bijvoorbeeld met pensioen gaan dan wordt deze participatie omgezet in een B-aandeel. De Vereniging van Gebruikers is het aanspreekpunt voor de vastgoedexploitant. Bij verkoop van aandelen hebben houders van A-aandelen alsmede individuele zorgverleners binnen het gezondheidscentrum, een eerste recht van koop. Zo wordt de betrokkenheid van de zorgverleners bij het in standhouden van Gezondheidscentrum Berghem in de toekomst geborgd.
Samen zorgen
Franca van Rosmalen, adviseur van de ROS Robuust, heeft de zorgverleners in 2013 begeleid in het gezamenlijk formuleren van een missie en een visie. Het eerstelijns centrum moet bijvoorbeeld voor iedereen toegankelijk zijn, terwijl de zelfstandige praktijken pro-actief laagdrempelige en afgestemde zorg aan de inwoners van Berghem aanbieden. Zo valt in de missie te lezen. “De zorgverleners willen samen een kloppend hart van Berghem vormen, verbonden met de gemeenschap. Een gastvrij centrum dat zorg dicht bij de mensen biedt. Waar zorgverleners bij elkaar kunnen binnenlopen. Er staan laagdrempelige zorgactiviteiten gepland die gezondheid en welzijn bevorderen, waaraan iedere discipline bijdraagt zodat de kwaliteit maximaal is. In de geformuleerde visie leven ook ideeën over een meer bedrijfsmatige samenwerking; die worden de komende periode uitgewerkt.” Het eerste gezamenlijke project, de feestelijke opening van het centrum op 1 februari jl., trok maar liefst 1.200 bezoekers!
Tekst: Kees Kommer
