Uit welk land de patiënt ook komt, therapietrouw is hij niet. Dat bleek uit onderzoek van WHO (World Health Organisation). Van Amerika tot Uganda, van Rusland tot Nederland: de helft van de mensen met een chronische aandoening gebruikt na een jaar zijn medicijnen niet meer, om maar een voorbeeld te noemen. Waar ligt dat nu aan? En, belangrijker: wat kun je eraan doen? In 2005 spraken twee artsen en een apotheker daarover. Ze waren er vrij snel uit: het werd hoog tijd dat therapietrouw ‘2.0’ ging.
De apotheker was Sjoerd Komen. De artsen waren Paul de Wit en Jan Veldhuizen. Sjoerd: “We zeiden tegen elkaar: daar moet toch iets aan te doen zijn! Het duurde niet lang voordat een concept vorm kreeg.” Dat concept werd ‘Mijnmedicijncoach’, een digitale interventie die het driemanschap zelf doorontwikkelde binnen een speciaal daarvoor opgerichte firma, genaamd 2Comply.
‘Moet van de dokter’
Er zijn twee oorzaken aan te wijzen die de therapieontrouw van patiënten verklaren: beperkte betrokkenheid bij hun therapie en onwetendheid over de werking van de medicijnen. Sjoerd: “Vraag de gemiddelde patiënt waarom hij medicijnen slikt, en het antwoord is vaak: ‘Omdat het moet van de dokter’. Met andere woorden: het volgen van de therapie is niet iets van hemzelf, maar wordt hem van buitenaf opgelegd. Ze krijgen een briefje van de huisarts, halen hun (herhaal)recept op bij de apotheek, en gaan naar huis. Vervolgens maakt de patiënt een voornamelijk onbewuste afweging: hoe ernstig ervaar ik mijn aandoening? Welke (positieve of negatieve) gevolgen ondervind ik van mijn medicijngebruik? Merk ik er wel iets van als ik mijn medicijnen niet slik?” Als de antwoorden respectievelijk ‘nee’, ‘gering’ en ‘weinig’ zijn, kan de patiënt al snel besluiten om te stoppen met het medicijngebruik. “Als het bijvoorbeeld om hoge bloeddruk gaat, beseft de patiënt blijkbaar niet dat de schadelijke gevolgen op lange termijn groot kunnen zijn, ook al merk je er nu weinig van.” Dus is de vraag: hoe betrek je de patiënt actief bij zijn medicijngebruik en hoe maak je hem bewust van het belang van de therapie? Op basis van die vragen werd Mijnmedicijncoach ontwikkeld.
Patiënt empowerment
Mijnmedicijncoach is een internetapplicatie, gebaseerd op de drie pijlers waarop ook patiënt empowerment is gebaseerd: informeren, begeleiden en verbinden. Sjoerd: “Wanneer de patiënt inlogt, krijgt hij in een gepersonaliseerde omgeving onafhankelijke informatie over zijn aandoening en (de werking van) zijn eigen medicijnen. Die informatie wordt aangevuld met weblinks naar relevante sites en nieuwsberichten.” In een motivatiemodule leert de patiënt de voor- en nadelen van zijn therapie afwegen. Daarnaast kan hij vragenlijsten invullen waarin hij aangeeft wat hij verwacht van de therapie en hoe hij zijn medicijnen gebruikt. Als de patiënt aangeeft problemen te hebben met zijn medicatie, verwijst het programma automatisch door naar de juiste zorgverlener. En de apotheker en/of huisarts wordt op de hoogte gesteld als een patiënt aangeeft bepaalde medicijnen niet (meer) te gebruiken. Mijnmedicijncoach genereert ook een persoonlijke nieuwsbrief waarin de patiënt gewezen wordt op medicatie die bijna op is. Daarnaast bestaat de nieuwsbrief uit relevante forum- en nieuwsberichten. En wat verbinden betreft: “Via Mijnmedicijncoach heeft de patiënt contact met zijn huisarts en apotheker, én met lotgenoten via het forum.”
Door middel van de bovengenoemde functionaliteiten laat Mijnmedicijncoach de patiënt nadenken over zijn medicijnen. Zo hopen Sjoerd en zijn partners dat de betrokkenheid van de patiënt bij zijn eigen therapie groter wordt, wat hopelijk leidt tot een gedragsverandering…
Onbewuste gedragsverandering
Mijnmedicijncoach werkt. Dat is aangetoond in een onderzoek door het onafhankelijke Pharmo Instituut in Utrecht. Niet alleen blijkt uit het onderzoek dat aangemelde patiënten vaak, gemiddeld één keer per twee weken, inloggen, maar ook dat hun therapietrouw gemiddeld met een factor 2 verbetert. Dat geldt zélfs voor patiënten die al erg trouw hun medicijnen slikten. Sjoerd: “Bijzonder is dat deze verandering in het gedrag van de patiënt zich waarschijnlijk grotendeel onbewust voltrekt. De patiënt is zich namelijk óók niet bewust van zijn therapieontrouw! Daarom is het belangrijk dat de apotheekmedewerker het programma bij patiënten niet aanprijst als een middel om hun therapietrouw te verbeteren, maar als een programma ter ondersteuning van hun medicijngebruik. Wat dat betreft is Mijnmedicijncoach naast farmacie ook psychologie.”
Minimale inspanning van de apotheker
Sjoerd is zelf apotheker, dus weet heel goed wat de voordelen zijn voor zijn beroepsgenoten: “Meer inzicht in het werkelijke medicijngebruik van je cliënten én meer contact en interactie. Met andere woorden: een kans om je ondersteuning, service en klantenbinding te verbeteren.” En, misschien wel het mooiste, er is minimale inspanning van de apotheek vereist: “Per patiënt kost het jaarlijks zo’n vijf minuten werk. En met de informatie die uit het systeem komt, de vragen die binnenkomen, etc., kún je als apotheker ook echt iets.”
Nieuwe functionaliteit
De functionaliteit van Mijnmedicijncoach breidt langzaam maar zeker uit. Zo wordt het systeem binnenkort ook gekoppeld aan de herhaalmodule van het apothekerinformatiesysteem middels de Linscriptum-technologie. Sjoerd: “Een toevoeging op pro-actief herhalen is de interactie met de patiënt: heeft hij wel behoefte aan die medicijnen of heeft hij nog voor enige tijd genoeg? Dat kan de patiënt nu zelf aangeven omdat hij via Mijnmedicijncoach op de herhalingsmelding kan reageren. Zo kan het herhaalrecept eventueel uitgesteld worden. Desgewenst kan de applicatie informeren waaróm de patiënt medicijnen over heeft: is hij minder gaan slikken in overleg met een arts óf op eigen initiatief…?”
Mijnmedicijncoach is inmiddels beschikbaar voor elke apotheek. Mediq had tot voor kort het exclusieve gebruikersrecht, en is zeer enthousiast over het programma. Met Kring-apotheek wordt momenteel een pilot voorbereid. Sjoerd: “Er is zelfs al interesse getoond vanuit het buitenland; een vergelijkbaar programma blijkt nog nergens te bestaan…”
Tekst: Arjan Jonker
