Iedereen is het met elkaar eens: de apotheker hoort in de geïntegreerde eerstelijns gezondheidszorg. Ook over hoe die positie moet worden bereikt: in goed overleg, met alle betrokken partijen. Ondertussen doen apothekers, groothandel, industrie en zorgverzekeraars wat ze de afgelopen jaren altijd hebben gedaan: het oneens zijn met elkaar. Topman Wim van der Meeren van CZ: “Zorgverzekeraars zijn de clubs met de portemonnees.”
Er is geen alternatief voor het preferentiebeleid, overige ideeën voor financiering hebben nu eenmaal nadelen. De distributierol van de apotheker blijft belangrijk, uw rol als zorgverlener moet u nog verdienen. De consument weet niet wat u doet. We willen doorgaan met inkopen van zorg zoals we nu doen. Zorgverzekeraars zijn de clubs met de portemonnees. Zo is dat nu eenmaal.”
Bestuursvoorzitter Wim van der Meeren van zorgverzekeraar CZ, zette tijdens de nieuwjaarsbijeenkomst van de Aska, de Associatie van Ketenapotheken, op 9 januari in Wassenaar, direct de toon. En maakte ook direct een einde aan alle goede intenties die de eerste weken van het nieuwe jaar werden uitgesproken: leuk al dat praten over gezamenlijk optrekken in de eerstelijns zorg, leuk die onmisbare positie van de apotheker als zorgverlener, het zijn de zorgverzekeraars die aan de touwtjes trekken, zo benadrukte hij nog maar eens de rol van boeman die de zorgverzekeraars met verve op zich hebben genomen. Terwijl KNMP-voorzitter Rik van de Meer het nog zo hoopvol vertelde tijdens de nieuwjaarreceptie van alle koepels: “Samen met andere zorgverleners gaan we door op de ingeslagen weg naar een sterke, geïntegreerde eerstelijnszorg. Goede zorg, dichtbij de patiënt staat en valt met hechte samenwerking tussen zorgverleners en met goede afstemming met de patiënt.”
Gezamenlijk optrekken
En ook tijdens de Aska-bijeenkomst was de roep om gezamenlijk op te trekken volop te horen. Voorzitter en Mediq-man Gerben Klein-Nulent refereerde nog eens aan de vele ronde tafelgesprekken die vorig jaar en dit jaar worden gevoerd. Over de rol van de apotheker, de samenwerking met de huisarts, bevorderen van de therapietrouw tot de (lastige) positie van de dienstapotheek en de distributiefee voor de groothandel. Voor dat laatste probleem is nog steeds geen oplossing. Ondertussen draaien de groothandels fors verlies. “70 procent wordt nu met verlies afgeleverd.” Al dat praten en overleggen hebben tot doel de Minister van VWS te overtuigen van de onmisbare rol van de apotheker in de farmaceutische gezondheidszorg. Hans Sijbesma, algemeen directeur AstraZeneca en voorzitter van Nefarma, de club van fabrikanten van geneesmiddelen, ziet ook veel in het overlegmodel, zo bleek tijdens de bijeenkomst van de ketenapotheken. Maar eerst wreef hij zich in de handen toen hij de cijfers over 2013 voor zich kreeg. Vooral de laatste maand liet voor zijn bedrijf een hele grote plus zien. “Kennelijk is de Nederlandse patiënt in de laatste maanden stevig medicatie aan het hamsteren.” En de apotheker doet daar stevig aan mee, zo hield hij zijn publiek voor.
Hij had meer kritiek. Op de zorgverzekeraar, die dit jaar van de elf prestaties er slechts enkele vergoedt, het financiële risico van inkoop en verkoop van geneesmiddelen steeds meer bij de apotheker legt en stuurt op substitutie: in plaats van vergoeden van kwaliteit en bevorderen van doelmatigheid ligt de focus nog steeds op het afleveren van goedkope generiek.
Kentering
Toch ziet ook hij kenteringen. “Apothekers zijn zich steeds meer bewust dat ze moeten veranderen, maar worden geremd door financiële beperkingen. Het is op dit moment survival of the fittest: diegene die zich het beste aanpast in deze veranderende omstandigheden gaat het overleven. Wacht daarbij niet op de zorgverzekeraar, investeer juist nu, neem risico en onderscheid je van je collega’s.” Bijvoorbeeld door je patiënten te volgen bij het gebruik van medicatie. Directeuren zijn ook patiënten, zo liet Hans Sybesman weten. Als patiënt met een hoge bloeddruk had hij in vijf jaar nooit een telefoontje van zijn apotheker of zijn huisarts gekregen om zijn nierfunctie eens te meten. Gemiste kans. Toch investeert de fabrikant in zorgprojecten bij de apotheek. Verbeteren van medicatiebegeleiding is een taak van de industrie, zorgverzekeraars, samenwerkende apothekers en de KNMP.
Hol van de leeuw
Terug naar de man die in het hol van de leeuw de ene na de andere knuppel in het hoenderhok gooide. Wim van der Meeren, eerste man van een zorgverzekeraar met 3,4 miljoen verzekerden die jaarlijks 5.000 aan zorg besteden: “In 2013 is de kostenbeheersing in de farmacie heel succesvol geweest. De zorgpremie is gedaald, maar voor ons verlieslatend. We blijven dus kijken naar de farmaceutische sector. Het kan wel iets minder met de medische hulpmiddelen. Stoma-apparatuur, diabetesstrips, allemaal veel te duur. Dat gaan we dit jaar aanpakken. Kijk naar de markt van gehoortoestellen. Die hebben we vorig jaar stevig aangepakt en het resultaat is een forse daling in kosten van gehoortoestellen.”
Vervolgens verbaasde Van der Meeren zijn gehoor: “Onze focus ligt op kwaliteit. En we moeten samen zichtbaar maken dat kwaliteit leidt tot lagere kosten. Als wij vinden dat het anders moet met de farmaceutische zorg dan moeten we niet langer naar Den Haag kijken, maar het zelf gaan doen. Als we iets echt willen, dan krijgen we het voor elkaar. Als u in staat bent om patiënten te begeleiden, als u kan doen waarin u goed bent, dan levert dat een bijdrage aan de kosten.” Gerben Klein-Nulent sloot de dag af met de constatering dat hij het vertrouwen tussen de partijen ziet groeien.
Goed nieuws
Gerben Klein-Nulent ziet lichtpuntjes. Zo verschijnt binnenkort het rapport over de overheveling van dure geneesmiddelen naar de ziekenhuizen. “Als daaruit blijkt dat overheveling geen voordelen oplevert, dan moeten die geneesmiddelen weer terug naar de apotheek.” De onderhandelingen met de zorgverzekeraars tijdens de laatste contracteerronde zijn ietsje eerder gestart en gemiddeld ook nog eerder afgerond. Klein-Nulent presenteerde dit als goed nieuws. Terwijl de verkenners Robert Reibestein en Alexander Rinnooy Kan op 28 februari van het vorige jaar in een brief aan Minister Schippers toch echt hadden opgeroepen om nu eens werk te maken van de onderhandelingen. Kennelijk is de sector zelf al tevreden als de onderhandelingen een beetje eerder beginnen dan voorgaande jaren. Goed nieuws noemde Klein-Nulent ook de bestuurlijke vernieuwing bij de KNMP. De verlosser uit eigen kring Rik van der Meer heeft woord gehouden: het politieke zwaargewicht dat deuren in Den Haag moet openen die al jaren dichtgetimmerd zijn is er daadwerkelijk gekomen: vicevoorzitter Marleen Barth, voorzitter van de PvdA-fractie in de Eerste Kamer, moet de positie van de apotheker versterken. En na jaren van gesteggel over de koers van de koepel wordt er meer met een mond gesproken. “Maar dat had vijf jaar eerder gemoeten”, zo liet Klein-Nulent fijntjes weten.
Zorg en distributie
Wel of niet scheiden, zorg en distributie? De discussie over wat te doen met de rol en financiering van zorg en de distributie in de apotheek is nog lang niet ten einde. En eens is men het niet met elkaar. Even ter herinnering. Volgens de verkenners in hun blauwdruk voor een professionele farmaceutische zorg heeft de scheiding van distributie en zorgtaken als voordeel dat de apothekers veel meer toekomen aan waarvoor zij uiteindelijk zijn opgeleid: de beste farmaceutische zorg voor hun patiënten. Zorgverzekeraar CZ ziet dat de apotheker vooral een belangrijke rol heeft bij de distributie, de apotheker als zorgverlener is volgens topman Van der Meeren onzichtbaar. En wat je niet ziet, daar betaal je niet voor, zo luidt zijn credo. Gerben Klein-Nulent van de Aska en Mediq is geen tegenstander om de taken van zorgverlener en distributeur te spitsen zolang de structuur maar overeind blijft: efficiënter dan in een grootschalige apotheek die ook zorg levert zal niet lukken. En ook Hans Sybesma van AstraZeneca ziet niets in scheiding van deze twee taken van de apotheker: het is juist de kracht van de apotheek dat zorg en distributie op een punt gebeurt.
Tekst: Niels van Haarlem
